ارگونومی در محیط کار (ویژگی های مهم برای ایجاد سلامت در محیط کار برای افراد)

کلمه ارگونومی از لغت یونانی ارگون (Ergon) به معنای شغل و لغت نوموس (Nomos)، به معنای قوانین، ایجاد شده است. به همین دلیل، می‌توان گفت ارگونومی در محیط کار به قوانین محیط کار برای افزایش بهره وری و راحتی افراد شاغل در آن محیط، گفته می‌شود. ارگونومی به مجموعه موارد ابزار، محیط و طرز قرارگیری بدن می‌گویند. صحبت در خصوص وضعیت بدن و محیط کمی سخت است اما داشتن ابزار مناسب موردی است که می‌تواند تفاوت به‌سزایی ایجاد کند.

 در پاسخ دقیق‌تر به این سؤال که ارگونومی در محیط کار چیست باید گفت که به ابزار و تجهیزاتی که برای افراد شاغل در محیط‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شوند تا خستگی و فرسودگی افراد را به حداقل برسانند نیز، ارگونومی می‌گویند. این موضوع می‌‌تواند محیط کار را امن‌تر کرده و هزینه‌های فردی را کاهش دهد. به‌صورت کلی، ارگونومی علم ایجاد سازگاری بیشتر میان ابزار و تجهیزات با انسان‌ها در محیط کار است به نحوی که آسیب‌های محیط کار به کمترین میزان برسند. 

زمانی که ارگونومی در محیط کار رعایت شود همه‌چیز در فاصله بسیار مناسبی از افراد قرار می‌گیرد و فرد برای دسترسی به ابزار موردنیازش به خم‌شدن بیش‌ازحد یا چرخاندن کل بدن نیاز ندارد. تمام این عوامل باعث می‌شوند که استرس افراد در طول روز و در حین کارکردن، کاهش پیدا کرده و بهره‌وری آن‌ها افزایش یابد. تجهیزات مناسب می‌توانند تفاوت بین یک محیط کار راحت و خلاقانه را با محیطی ناراحت که منجر به کاهش خلاقیت می‌شود، رقم بزنند.

دلایل اهمیت ارگونومی در محیط کار 

سازمان‌ها باید ارگونومی در محیط کار را جدی بگیرند. در محیطی که ارگونومی رعایت نشده باشد، نه‌ تنها آسیب به کارکنان روزانه افزایش می‌یابد بلکه کاهش بهره‌وری سالانه کاملا آشکار خواهد بود. در ادامه بیان می‌کنیم دلایل اهمیت ارگونومی در محیط کار چیست. 

اگر ارگونومی در محیط کار لحاظ نشود، کارکنان دائما با این موارد روبه‌رو هستند:

• عدم دسترسی به ابزار و تجهیزات؛
• فشار بیش‌ازحد بر بدن و چشم‌ها؛
• وضعیت نامناسب بدن؛
• در معرض لرزش قرار‌گرفتن؛
• کیفیت نامناسب هوا.

۱. سلامتی کارکنان

مهم‌ترین دلیل اهمیت ارگونومی در محیط کار، حفظ سلامتی کارکنان است. کارفرما مسئول حفظ سلامت جسمی و ذهنی کارکنان خود در محیط کار است. هنگامی که طراحی محیط کار ضعیف باشد، کارکنان دائما در معرض خطرهای مختلف مخصوصا آسیب‌های اسکلتی و عضلانی خواهند بود. در نتیجه کافرما باید ارگونومی در محیط کار را اجرا کند.

 ۲. افزایش بهره‌وری با رعایت قوانین ارگونومی

اگر ارگونومی در محیط کار اجرا شده باشد، تمام وظایفی را که کارکنان به شکل روتین مجبور به انجام آن‌ها هستند، در نظر می‌گیرد.

اگر یکی از کارکنان به فایل‌های متنوعی در طول روز نیاز دارد و برای هر بار استفاده از فایل‌ها باید میز کار خود را ترک کند و مسافتی را تا انبار فایل‌ها طی کند، مشخص است در طراحی میز کار این فرد، کسی به قوانین ارگونومی توجه نکرده است. زمان هدرداده‌شده در هر بار ترک میز کار، احتمال ایجاد آسیب با هر بار دسترسی به یکی از فایل‌ها و یا حتی سقوط اشیاء سنگین بر روی فرد، همه از عواملی است که در این محیط نادیده گرفته‌شده‌است.

ارگونومی در محیط کار می‌تواند بهره‌وری کارکنان و منافع حاصل از کار آن‌ها را افزایش دهد. اگر محیط کار افراد ناراحت یا خسته‌کننده باشد، آن‌ها نمی‌توانند با حداکثر سرعت و راندمان خود کار کنند. علاوه‌برآن، اگر یکی از افراد در محیط کار آسیب ببیند، با ایجاد وقفه در یک قسمت، بهره‌وری کلی سازمان کاهش پیدا می‌کند.

۳. افزایش روحیه و توان کارکنان با ارگونومی در محیط کار

از دیگر دلایل اهمیت ارگونومی در محیط کار، می‌توان به بهبود روحیه و بهره‌وری کارکنان اشاره کرد. ارگونومی در محیط کار، از لحاظ ذهنی باعث رضایت افراد حاضر در آن محیط می‌شود و رضایت و روحیه افراد به شکل واضحی افزایش خواهد یافت. کارکنانی که حس کنند برای کارفرما ارزش و منزلتی دارند، ترجیح می‌دهند مدت زمان بیشتری را در آن مجموعه کار کنند و احتمال ترک کارشان کاهش می‌یابد. ایجاد حتی کوچک‌ترین تغییرات می‌تواند تاثیر شگرفی بر هزینه‌های سازمان بگذارد.

وقتی کارفرما نیاز‌های شخصی کارکنان را در نظر بگیرد و ارگونومی در محیط کار را اجرا کند، افراد قدردانی بیشتری نسبت به مجموعه و کارفرما خواهند داشت. نمونه‌های مختلفی برای درنظرگرفتن نیازهای شخصی وجود دارد، مثلا سفارش صندلی برای نیرویی که قد بلندتری دارد، درنظرگرفتن وزن بالای یکی از افراد و تهیه صندلی مناسب برای او و یا فراهم‌کردن یک ماوس مسطح برای کسی که در ناحیه مچ احساس درد می‌کند، همه از موارد درنظرگرفتن نیازهای شخصی کارکنان است.

همین موارد برای رعایت ارگونومی نه‌تنها باعث رضایت شخصی افراد می‌شود، بلکه باعث افزایش بازدهی در محیط کار و سرعت انجام کارها خواهد شد.

۴. هزینه آسیب‌ها در محیط کار

زمانی که ارگونومی در محیط کار به خوبی پیاده نشود، حتی بدون درنظرگرفتن میزان آسیب روانی که یک مصدومیت در محیط کار بر فرد، خانواده و دوستانش ایجاد می‌کند، آسیب‌های محیط کار بسیار هزینه‌بر هستند. بر اساس تحقیقات صورت‌گرفته در این حوزه، آسیب‌ها و مصدومیت‌های ایجاد شده در محیط کار در سال ۲۰۱۳، حدود ۶۱ میلیارد دلار بوده است که این هزینه شامل هزینه‌های مستقیم و هزینه‌های غیرمستقیم یعنی کاهش سود سالانه سازمان است.

بیشترین آسیب‌ها در محیط کار مصدومیت مفاصل، رباط و عضله‌‌ها است. یکی دیگر از آسیب‌های شایع محیط کار، آسیب‌دیدگی تاندون بوده که حدود ۴۴٪ از مصدومیت‌های جدی را شامل می‌شود. اگر محیط کار بر اساس ارگونومی طراحی شده باشد، می‌تواند از بیشتر این آسیب‌ها جلوگیری کند.

هنگامی که یک کارمند آسیب می‌بیند و مجبور به ترک شغل خود می‌شود، سازمان نیاز دارد که یک جایگزین مناسب برای آن کارمند پیدا کند. مجموعه باید کار را به فرد جدید آموزش دهد و هفته‌ها منتظر بماند تا کارمند جدید بر کار خود مسلط شود تا بتواند بهره‌وری سابق را به‌دست آورد.

از سوی دیگر، کارمند مصدوم درخواست غرامت می‌کند که همین هزینه‌ها را افزایش خواهد داد. اگر مصدومیت جدی باشد، ممکن است به اعزام مجدد فرد و هزینه آموزش او در پست دیگر منجر شود که هزینه‌های آموزش را افزایش خواهد داد.پس پیاده نکردن ارگونومی در محیط کار هزینه بیشتری برای سازان خواهد داشت.